رودخانه آغ‌چای که از ارتفاعات 3200 متری حاجی‌بیگ و دامنه‌های جنوبی کوه‌های قره‌جوی واقع در مرز ایران و ترکیه و کوه مندلیخ سرچشمه می‌گیرد، پس از دریافت منابع آب شاخه‌های قره‌دره و قره‌جه‌چای در محل ملحملو به نام آغ‌چای نامیده شده و به رودخانه قطور چای می‌پیوندد.
این رودخانه با جهت غربی‌شرقی پس از عبور از دشت قره ضیاءالدین و منطقه حفاظت شده مراکان به رودخانه ارس می‌ریزد.
مطالعات باستان‌شناسی انجام شده در محدوده دشت قره ضیاءالدین و سلسله ارتفاعات پیرامون آن منجر به شناسایی 16 محوطه تاریخی مربوط به دوره اورارتوها در منطقه شده است. جریان رودخانه آغ‌چای به‌عنوان اصلی‌ترین منبع تأمین آب مورد نیاز مردم بومی منطقه از جمله مهمترین دلایل شکل‌گیری استقرارهای انسانی در محدوده مورد مطالعه به‌شمار می‌آید.
براساس مطالعات صورت گرفته، سابقه سکونت در محدوده دشت قره ضیاءالدین به دوره مس سنگی در محوطه آناقیزلی روستای چورس می‌رسد.
این محوطه بر بالای برجستگی صخره‌ای کم‌ارتفاع و در فاصله دو کیلومتری از رودخانه آغ‌چای واقع شده است، براساس یافته‌های سفالی، محوطه آناقیزلی علاوه بر دوره مس سنگی، در دوره‌های مفرغ قدیم، هزاره اول ق.م و قرون میانی اسلامی دارای سکونت بوده است.
پراکندگی و تراکم سکونتگاه‌ها در هزاره اول ق.م و زمان حکومت اورارتوها به اوج خود می‌رسد، بزرگترین استقرار اورارتوها در حوزه شمال‌غرب ایران، قلعه بسطام است که به‌عنوان بزرگترین قلعه اورارتویی سرزمین ایران با مساحت حدود 80 هکتار به حساب می‌آید.
این قلعه در ساحل شمالی رودخانه آغ‌چای و بر روی یک صخره طبیعی بلند واقع شده است، کاوش‌های باستان‌شناسی در این محوطه توسط باستان‌شناسان آلمانی و ایرانی به مدت 13 فصل منجر به کشف بقایای فضاهای معماری مختلفی شده است.
محوطه‌های قرمزی‌داغ، کول‌تپه، تپه‌عباد، تپه‌ماران، تپه‌کسیان و محوطه‌های دیگر در داخل و حاشیه دشت قره ضیاءالدین در دوره اورارتوها شکل گرفتند.
علاوه بر جریان رودخانه آغ‌چای، وجود چشمه‌های مختلف آب در محدوده دشت قره ضیاءالدین در شکل‌گیری و استمرار سکونت محوطه‌های تاریخی منطقه مؤثر بوده‌اند.
امروزه در روستاهای چورس، بسطام، قره‌کندی، حسین‌بگلو، دیزج حاتم‌خان، بادکی، اللهوردی‌کندی، بیگ درویش و زنگلان بخش مهمی از آب شرب مردم بومی منطقه از طریق این چشمه‌ها تأمین می‌شود.
شهرستان چایپاره با وسعتی در حدود 1036 کیلومترمربع در شمال استان آذربایجان غربی واقع شده و 2/8 درصد از مساحت استان را در برگرفته است.
* گزارش از غلام شیرزاده، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی چایپاره
انتهای پیام/
